- چرا برخی اینقدر در استفاده از ذهن خود هوشمندانه عمل میکنند و برخی خیر!
- چرا برخی افراد متفاوت از دیگران در شرایط یکسان فکر میکنند؟
- چطور میتوانیم ذهن خود را برای تولید ایده خلاقانه پرورش دهیم؟
ایده خلاقانه نهتنها در زندگی فردی بلکه در سازمانها و تعاملات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نیز تأثیر مثبتی دارند. برای رسیدن به این ایده خلاقانه در سازمانها و گروهها از اتاق فکر، اتاق ایدهپردازی و طوفان فکری (Brain Storm) کمک میگیرند.
اتاق فکر یا اندیشکده
واژه اتاق فکر (Think tank) معمولاً سازمانی است که افراد صاحبنظر را به خدمت میگیرند تا بر روی مسائل و اهداف را تجزیه و تحلیل نماید و برای دستیابی به آنها به کمک ایده خلاقانه، راهحل فراهم کنند. اندیشکده، اندیشگاه، مرکز مطالعات استراتژیک، مخزن فکری، کارخانههای فکر، کارخانههای مغز و کارخانههای ایده برخی از عباراتی است که برای این نوع سازمانها در ادبیات فارسی استفاده شده است.
تاریخچه تأسیس اتاق فکر به شکل رسمی به نیمههای قرن بیستم بعد از جنگ جهانی دوم برمیگردد. نیروی هوایی آمریکا اولین اتاق فکر رسمی را با عنوان اندیشگاه در سال ۱۹۴۷ با هدف تدوین سیاستهای نظامی تأسیس کرد. این اندیشگاه را مادر اتاقهای فکر جهان نامیدند. در سال ۱۹۶۰ واژه اتاق فکر به شکل رسمی مورداستفاده قرار گرفت و هدف از ایجاد آن برقراری ارتباط بین دانش و قدرت بود.
اتاق فکر یکی از ابزارهای خلق فکر و ایده برای حل مسئله و توسعه خلاقیت در هر سازمانی است و محلی است برای اندیشیدن به یک مسئله یا موضوع بدون محدودیتهای معمول در سازمانها. اتاق فکر به تدوین و انعکاس پیشنهادها سازنده و ایده خلاقانه اعضاء خود میپردازد و با نوآوری، فضای تصمیمگیری را از یکنواختی خارج میکند.
تعریف اتاق ایدهپردازی
این فضا به خلق ایده خلاقانه اختصاص دارد. بهترین ایدهها برای تمامی شرکتها و سازمانها درون اتاق ایدهپردازی ایجاد میگردد تا نیاز کسبوکارها و مخاطبین هدف را به بهترین شکل شناسایی و مرتفع گردانند.
طوفان فکری فرایند تفکر آزاد و تولید ایده است، فارغ از درگیرشدن با محدودیتهایی از قبیل “آیا این ایده خوب است یا بد؟ “اسلاتر و کوری، ۲۰۰۳
اتاقهای فکر سه ویژگی عمده دارند:
- تفکر گروهی صورت میگیرد،
- مذاکره و ایدهپردازی خارج از تشریفات و آدابورسوم اداری انجام میپذیرد،
- در ارتباط با دغدغههای روز شرکت صحبت میشود. این موضوعات ممکن است مرتبط با مسائل روز جامعه، مسائل قدیمی و نیز موضوعات مطرح شده از طرف مخاطبین و مشتریان باشند.
فرایند طوفان فکری
- طرح مسئله و تعریف اهداف،
دانستن هدفی که برای آن جلسه طوفان فکری ترتیب دادهایم و دلیل اینکه به ایده خلاقانه نیاز داریم، پیش از ورود به این جلسات الزامی بوده و به شرکتکنندگان کمک میکند تا با ذهنی آماده وارد جلسه بشوند.
- هر نوع ایده و فکری قابل مطرحکردن است،
یکی از موارد مهم که باید قبل شروع جلسه روی آن تأکید کرد این است که با توجه به اینکه این جلسات برای یافتن ایده خلاقانه و در نتیجه راهحل است، هرگونه ایده و فکری قابل مطرحکردن است.
- تعریف راهحلهای پیشنهادی قبل از شرکت در جلسه،
بهتر است قبل از ورود به جلسات، در مورد موضوع و ایدهها بیندیشید تا ذهن شما برای شرکت در جلسه و ارائه ایدههای اولیه آماده باشد.
- هیچ ایدهای نباید نقد شود، این کار جلوی پرورش ایده خلاقانه را خواهد گرفت،
راهحل و ایده خلاقانه از میان ایدههای عجیب به وجود میآید، پس تأکید کنید که در این جلسات هیچ فکر و ایدهای نباید نقد و سانسور شود.
- حداکثر نظرات و ایدهها باید ارائه شود،
بر اساس مدت زمانی که برای جلسه تعیین شده است، باید شرکتکنندگان را ترغیب کرد که تا حد امکان نظرات و ایدههای خود را بیان کنند.
- ایدهها ترکیب و بهبود پیدا میکنند،
پس از اتمام زمان تعیین شده برای ایده پردازی، به ترکیب ایدهها و اولویتبندی و نتیجهگیری از آنها بپردازید برای مثال جهت توضیح و طرح مسئله زمانی را تعیین میشود، پس از آن زمانی برای ایده پردازی اختصاص میدهید و در پایان این زمان به بررسی و جمعبندی ایدهها میپردازید.
- تعیین راهحل،
بر اساس نتیجهگیریها، راهحل و اقدام عملی را تعیین نمایید.
بیشتر بخوانید: ۲۰ ایده خلاقانه برای بازاریابی کسب و کار موفق در ایران
چند پیشنهاد برای پرورش تفکر خلاقانه در محیط کار
۱. ایجاد محدودیت
در مدتزمان ارائه پروژه، بودجهای که به آن تخصیص میدهید، محدودیت ایجاد کنید. این محدودیتها باعث میشود که راهحلهای نوین و ایده خلاقانه پیدا کنید.
۲. ایجاد تنوع
در روند کار خود تنوع ایجاد کنید. این تنوع به شما کمک میکند که دچار روزمرگی نشوید. روزمرگی مانع بروز خلاقیت است.
۳. گوش دهید
به دیدگاه و نظرات و انتقادهای همکاران گوش دهید. گوش سپردن به همکاران به آنها اجازه میدهد که با شما آسانتر ارتباط برقرار کنند. این بحثها نهتنها به شما کمک میکند که ایدهپردازی را در محیط کار خود رواج دهید بلکه باعث افزایش مهارت تفکر خلاق و حل مسئله میشود.
۴. شکست بخورید
تلاشهای پس از شکست نهتنها به شما برای افزایش تفکر خلاقانه کمک میکند. بلکه باعث میشود همکاران نیز شما را بهعنوان فردی کوشا که بهآسانی تسلیم نمیشود، بشناسند.
۵. یادگیرنده باشید
مطالب جدید و بهظاهر غیرمرتبط با حرفه خود را بیاموزید و سعی کنید آموختههای خود را در حرفه اصلی خود اعمال کنید.
۶. دکور محیط کار را تغییر دهید
مطالعات دانشگاه اکستر (Exeter) نشان داده است که افزودن ساده چند وسیله خانه در محل کار باعث افزایش ۱۵ درصدی بهرهوری کار میشود. حس بهتر به محیط کار، روی رضایت از کار نیز تأثیر میگذارد و باعث میشود افزایش ایده خلاقانه در کار خواهد شد.
نکته مهم دیگر در ارتباط با فضای اتاق فکر:
- نظم در فضا
بهطورکلی بههمریختگی و عدم دسترسی به وسایل یا اطلاعات موردنیاز، باعث میشود خلاقیت افراد کاهش پیدا کند. بهتر است برای این فضا قفسههایی برای قراردادن تجهیزات در نظر بگیرید. به این صورت تمام وسایل موردنیاز در جای خود قرار خواهند داشت و در هنگام جلسه نه تنها به همه آنها دسترسی دارید بلکه جلوی دستوپا افراد را نمیگیرد.
- مبلمان
مبلمان اتاق فکر باید راحت باشد تا به افراد حاضر در جلسه احساس آسودگی بدهد و درنتیجه فکرکردن و ایده پردازی برای آنها راحتتر باشد.
چارپایه برای زمانهایی استفاده میشود که تعداد افراد جلسه باید بیشتر از حد معمول باشد و نیز برای هنگامی استفاده میشود که شخص باید برای نوشتن روی تخته یا ارائه مطلب و صحبت با دیگران مدام در حال نشستوبرخاست باشد.
- تجهیزات لازم
خودکار و مداد، دفترچه و کاغذ از ملزومات اتاق فکر است. یکی از تکنیکهای ایده پردازی نوشتن تمام ایدهها و نصب آنها روی تخته یا دیوار است. همچنین گاهی لازم است توضیح یا ثبت تصمیمات را ثبت گردد.
تختههای بزرگ برای نوشتن و نصب نوشتهها. تخته وایت بردیا السیدیها برای نوشتن مطالب یا ارائه ایدهها و برنامهها باری اتاق فکر لازم هستند.
جلسات طوفان فکری معمولاً بیش از ۸ شرکتکننده نباید داشته باشد زیرا مدیریت جلسه را سخت میکند. اگر فقط سه یا چهار نفر از تیم حاضر باشند هم این متد همچنان قابلاجرا هست (هرچند ایدههای کمتری شکل میگیرد) به هرکسی یک برگه جداگانه بدهید و بخواهید که ظرف ۵ دقیقه، سه ایده بنویسید.
۷. استرس باعث سرکوب ایده خلاقانه میشود
وقتی تیم شما تمام طول روز مشغول کارکردن باشد؛ وقت و زمان کافی برای افکار خلاقانه نخواهد داشت. خستگی ناشی از کار طولانیمدت برای اعضای تیم مضر است؛ بنابراین باید زمانی را به یافتن راههای خلاقانه برای آرامش اعضای تیم اختصاص دهید. مواردی از قبیل مبلمان راحتی، روشنایی خوب و وجود برخی گلوگیاه میتواند تفاوت عمدهای در محیط کار ایجاد کند و تا حدودی باعث حفظ آرامش کارکنان شود.
۸. تأثیر رنگها در داشتن محیط کار خلاقانه
یکی از عناصر کلیدی در بالابردن راندمان و خلاقیت در محیط کار رنگها هستند. قرنهاست که هنرمندان بر آناند که با استفاده از رنگها و ترکیبشان بر نحوه رفتار انسانها تأثیر بگذارند.
همین اصول را میشود برای ایجاد یک محیط کار خلاقانه و ایجاد حس همکاری و خلاقیت در اعضا و کارکنان تیم به کاربرد.
۹. حریم خصوصی
به غیر تأثیر دکوراسیون بر روی بهرهوری در کار و افزایش تفکر خلاق، این نکته را نیز باید در نظر داشت که وجود فضایی که بهدوراز شلوغی و هیاهوی محیط کار باشد میتواند باعث افزایش تمرکز شود.
چند روش برای ایدهپردازی گروهی بهتر
- گروههای ایده پردازی برای هرکدام از بخشهای شرکت تشکیل دهید که هرکدام بهصورت مجزا به بخش خاصی از کار بپردازند. تحقیقات نشان داده است که اضافهشدن نیروهای تازهنفس به گروه، باعث بهبود کیفیت ایدهها میشود. البته بهخاطر داشته باشید که این نیروهای تازهنفس باید شناخت کلی با موضوع داشته باشند و اگرنه باعث شکست روند ایدهپردازی خواهند شد.
- ایدههای خیلی نو ممکن است باعث شود روند جلسه افت کند، لذا بهتر است افرادی تازهوارد ابتدا ایدههای خود را قبل یا در ابتدای جلسه یادداشت کنند و پس از آن به بیان و مطرحکردن آن بپردازند. معمولاً به این صورت است که ایدههای نوشته شده روی تخته نصب میشوند و سپس افراد به هر ایده را میدهند تا در نهایت ایده محبوب انتخاب شود.
- در گروه یک تسهیلگر باید حضور داشته باشد تا نقش مدیر جلسه را ایفا کند و انسجام جلسه را حفظ کرده و به افراد درونگرا کمک کند تا بتوانند در جلسه فعال باشند.
- از متد ۶-۳-۵ استفاده کنید. ۶ نفر باید ظرف ۵ دقیقه، هر کدام ۳ ایده خلاقانه را تولید کنند. بهاینترتیب خروجی یک جلسه نیم ساعته باید ۱۰۸ ایده خلاقانه باشد .
- گاهی تنها چیزی که نیاز دارید، فردی خارج از گود است که بتواند از دید دیگری به مشکلات و مسائل بنگرد. برای این کار باید با شخصی که در رده کاری شما هست ولی خارج حوزه کاریتان مشورت کنید. مثلاً اگر شما معاون یک شرکت دیجیتال مارکتینگ هستید، با معاون یک شرکت گردشگری مشورت کنید.
- اگر فاز ایدههایی که در جلسه توفان فکری منفی شد، سعی نکنید که با آنها بجنگید. از بدترین ایدهها برای خلاق کردن گروه استفاده کنید. از همه بخواهید که بدترین و بیمنطقترین ایدهها را یادداشت کنند. میتوانید این ایدهها را به ایدههای مثبت تبدیل کرد.
با توجه به اهمیت طوفان فکری و ایدهپردازی و تفکر خلاقانه، همچنین تغییر شرایط فضای کار و اینکه همه اعضای تیم کاری همیشه در یک مکان حضور ندارند نرمافزارها به کمک تیمهای اجرایی و تصمیمگیری آمدهاند تا بتوانند جلسات طوفان فکری ار برگزار کرده و راه حال های خلاقانه ای برای حل مسائل بیابند.
نرمافزارهای طوفان فکری مانند موارد ذیل می توانند به شما و تیم تان در تولید ایده خلاقانه کمک کند:
در این مقاله سعی شد در نکات مهمی در ارتباط با اتاق فکر و اهمیت ایدهپردازی بپردازیم. تجربه خود را دراینارتباط برای ما کامنت بگذارید.